GAP – در واقع علامت اختصاري GOOD AGRICULTURAL PRACTICES مي باشد و به معني عمليات خوب كشاورزي مي باشد و مجموعه اي از عمليات اصولي و فني مي باشد كه در توليد محصولات كشاورزي رعايت مي گردد و عبارت است از کلیه فعالیت های مرتبط با مدیریت عملیات خوب و مناسب تولید محصولات کشاورزی در مراحل کاشت، داشت، برداشت، جداسازی، بسته بندی، نگهداری و حمل و نقل محصول و یکی از پیش نیازهای اجرای سیستم های مدیریت ایمنی مواد غذایی به ویژه میوه و سبزی که حالت تازه خوری دارند، محسوب می شود.
– GAP از ديدگاه سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد FAO:
GAP اصولی است که به فرآیند های قبل و بعد از برداشت محصول اعمال شده و به تولید محصول ایمن و سالم کشاورزی با رعایت جنبه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی پایدار منجر می گردد.
– GAP از ديدگاه استاندارد ملي ايران (واژه نامه ايران گپ به شماره 13325):
مجموع روش هاي كشاورزي كه از طريق حفظ پايداري زيست محيطي، اقتصادي و اجتماعي، منجر به توليد محصولات كشاورزي غذايي و غير غذايي ايمن و مطلوب مي گردد. به عبارت ديگر تمام عملیات مربوط به مدیریت تولید محصولات کشاورزی (کاشت، داشت، برداشت، جداسازی، بسته بندی، نگهداری و حمل و نقل) در زمینه کاربرد توصیه های لازم و با در نظر گرفتن جوانب اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی برای کاهش آلاینده های فیزیکی، شیمیائی و میکروبیولوژی که برای دستیابی به هدف امنیت و ایمنی غذائی در زنجیره غذائی لازم است.
اهداف نهایی استقرار GAP عبارتند از:
– به حداقل رساندن آلودگی های فیزیکی، شیمیائی، میکروبیولوژی در محصول به منظور تأمین امنیت وایمنی مواد غذایی
– ردیابی معکوس محصول
– ارتقاء کیفیت و به ویژه کیفیت بهداشتی محصول تولیدی
– بهبود راندمان مصرف و کاربرد عوامل و منابع تولید
– کاهش مصرف ترکیبات شیمیائی در تولید
– به حداقل رساندن اثر تخریبی فعالیت های کشاورزی بر محیط زیست
– اجرای IPM در تولید محصولات کشاورزی
– تضمین کارفرما برای توجه به سلامت و ایمنی کارگران
محصول سالم چيست ؟
با توجه به تعريف جامع محصول سالم در آئين نامه اجرايي ساخت ، فرمولاسيون و مصرف كودهاي شيميائي، زيستي ، آلي و سموم دفع آفات نباتي بند “ب” ماده (61 ) قانون برنامه چهارم توسعه، محصول سالم، محصولی است که عاری از عناصر و ترکیبات سمی و آلاینده بوده و یا با رعایت حداکثر باقیمانده مجاز (MRLs) آنها تولید شده باشد. به عبارت ديگر، چنانچه در توليد محصول، دستور العمل ها و روش هاي توليد ارگانيك اعمال شده و محصول عاری از عناصر و ترکیبات سمی و آلاینده باشد و يا اگر ساير دستور العمل ها و روش هاي توليد اعمال شده باشد و عناصر و ترکیبات سمی و آلاینده در محصول كمتر از حداکثر باقیمانده مجاز (MRLs) باشد ، محصول سالم تلقي مي گردد.
تفاوت محصول GAP و محصول ارگانيك چيست ؟
همان گونه كه توضيح داده شد هر دو محصول، بر اساس اعمال استانداردهاي خاص براي رسيدن به محصول سالم، توليد شده اند. ليكن از نظر شيوه و روش ، فرق عمده اي در اجرا دارند و به عبارت ديگر :
– محصول GAP ، محصولی است كه می توان در مزارع موجود توليد نمود و ضرورت و الزام آن كنترل و بازرسي فرايند توليد تا عرضه بر اساس استانداردهاي عملیات خوب کشاورزی مي باشد كه در صورت صحت اجراي عمليات و دستورالعمل هاي فني، محصول سالم و دارای حد مجاز آلاينده ها و باقيمانده سموم و فلزات سنگين و … بوده و توسط یک نهاد بازرسی کننده و یا گواهی کننده تایید و گواهی گردیده است.
– محصول ارگانيك ، نتيجه نهائي کشاورزی زيستي (ارگانیک ) مي باشد كه مي توان در مزارع و باغات با استقرار شرايط وي‍‍ژه و اعمال مديريت خاص و پس از طي يك فرآيند گذار به مرحله توليد محصول ارگانيك دست يافت. به عبارت ديگر، توليد محصول ارگانيك نتيجه نگاه ارزشمند و با هدف اولويت دادن به حفظ و احيا محيط زيست و حيات خاك، گياهان، جانوران و انسان است.
– استقرار مديريت توليد ارگانيك، تنوع زيستي، چرخه هاي زيستي و فعاليت هاي زيستي خاك را بهبود مي بخشد. هدف اصلي كشاورزي ارگانيك، بهينه سازي سلامت و افزايش توان حيات خاك، گياهان، جانوران و انسان در اكو سيستم است. ازاصول مهم كشاورزي زيستي( ارگانيك) منع كاربرد نهاده هاي شيميايي مصنوعي مانند آفتكشها، كودهاي شيميايي و افزودني هاي شيميايي در تولید محصول، استفاده از نهاده های ارگانیک نظیر بذور ارگانیک، نهال ارگانیک، پایه تکثیری ارگانیک و…در تولید محصول،حفظ حاصلخيزي خاك از طريق به كارگيري راهكارهاي زيستي، بازيافت بقاياي گياهي و جانوري به منظور بازگشت عناصر به خاك، حفظ چرخه عناصر غذايي و تقويت چرخه هاي زيستي در اكوسيستم (كشت بوم) شامل ريزموجودات، پوشش گياهي و جانوري خاك، گياهان و حيوانات است.
هر محصولي كه از طريق استقرار اين فرايند توليد و تحت كنترل و بازرسي فرايند توليد تا عرضه بر اساس استانداردهاي توليد ارگانيك باشد و صحت اجراي آن توسط یک نهاد بازرسی کننده و یا گواهی کننده تایید و گواهی گردیده باشد محصولی است که عاری از عناصر و ترکیبات سمی و آلاینده بوده و سالم مي باشد.
راه شناسائي محصول GAP چيست ؟ آيا لوگو خاصي دارند ؟
توليد كنندگان محصولات كشاورزي كه از طريق بازرسي فني توليد تا عرضه، موفق به اخذ گواهينامه بازرسي فرايند بر اساس استانداردهاي GLOBAL G.A.P شده اند ممکن است از علامت تجاری GLOBAL G.A.P در ارتباطات تجاری- تجاری و یا به منظور ردیابی، یا شناسائی و امكان تفکیک از ساير توليدات مشابه در محل تولید استفاده نمایند. علامت تجاری GLOBAL G.A.P هرگز نباید بر روی محصول، بسته بندی مصرف کننده محصول و یا حتی نقاط عرضه که در ارتباط مستقیم با محصولات است، استفاده گردد.
تنها مي توان كد رديابي كه براي هر توليد كننده منحصر به فرد است و علامت تجاری GLOBAL G.A.P را دربرندارد را بر روی محصولات یا بسته بندی نهائی در نقاط فروش استفاده کرد.
تولیدکنندگان چگونه می توانند گواهی GAP اخذ نمایند و به چه منابعی مراجعه کنند؟
تولید کنندگانی که متقاضی اخذ گواهی GAP می باشند، می توانند به مديريت هاي جهاد كشاورزي شهرستان يا مديريت هاي حفظ نباتات، باغباني، زراعت سازمان هاي جهاد كشاورزي استان ها مراجعه نمايند و بازرسی فرايند توليد تا عرضه توليدات خود بر اساس عملیات خوب کشاورزی GAP ، توسط شركت هاي بازرسي تایید صلاحیت شده سازمان ملی استاندارد را درخواست نموده و يا تقاضاي خود را مستقيما به شركت بازرسي ذيصلاح ارائه نمایند. شرکت بازرسی براساس فرایندهای بازرسی تعریف شده ، نسبت به بازرسی و کنترل اجرای عملیات خوب کشاورزی در تولید محصول بر اساس چک لیست های مدون و ارزیابی انطباق تولیدکننده با الزامات تعیین شده در استاندارد GAP اقدام می نماید. در واقع بازرسی به منظور حصول اطمینان از سلامت و کیفیت محصول تولیدی و به عبارت دیگر تصدیق یک ادعا با واقعیت های موجود صورت می پذیرد.
تعريف بازرسي چيست و متولی اصلی بازرسی، تایید و گواهی محصولات سالم چه دستگاهي مي باشد؟
تعریف بازرسی:
بازرسی محصول مشتمل بر بررسی طراحی، خدمات، فرآیند کار و محصول و ارزیابی انطباق آنها با الزامات معین یا روش های اجرائی و دستورالعمل فنی و بر پایه اظهار نظر تخصصی به منظور حصول اطمینان از سلامت و کیفیت محصول تولیدی صورت می پذیرد. به عبارت دیگر بازرسی یعنی تصدیق یک ادعا با واقعیت های موجود.
متولي قانوني بازرسي و صدور گواهينامه در كشور :
به موجب قانون ، تعيين، تدوين، و نشر استانداردهاي ملي (رسمي) و نظارت بر اجراي آنها بر عهده سازمان ملي ايران مي باشد و مي تواند براي اطمينان بخشيدن به استفاده كنندگان از خدمات سازمان ها و موسسات فعال در زمينه مشاوره، آموزش، بازرسي، مميزي و صدور گواهي سيستم هاي مديريت كيفيت، مديريت زيست محيطي، آن سازمان ها و موسسات را بر اساس ظوابط نظام تاييد صلاحيت ايران ارزيابي و در صورت احراز شرايط، گواهينامه تاييد صلاحيت به آنها اعطا و بر عملكرد آنها نظارت مي كند.
به استناد گواهينامه بازرسي شركت هاي ذيصلاح، مشخصات كارگزار و نام توليد كننده و محل توليد و نوع محصول توسط كارگزار بر روي برچسب كه فرمت آن به تاييد سازمان ميادين رسيده است قيد مي گردد و بدين ترتيب شركت بازرسي و كارگزار، در سامانه، قابل شناسائي بوده و پاسخگو مي باشند.