علمی تربن روش برای تعیین نوع رژیم غذایی چبست؟ افراد متفاوت هستند و ممکن است رژیمی بسیار عالی برای یک شخص بر بدن دیگری چنان اثری نداشته باشد
حتما خیلی از شما بارها تصمیم گرفته اید که با انتخاب نوعی از دهها مدل رژیم غذایی، فکری به حال اضافه وزن یا لاغری اندام خود بکنید و در نتیجه ساعتها جستجو در میان منابع موجود، چیزی جز سردرگمی و تردید نصیبتان نمی شود.
واقعیت اینکه عوامل تاثیرگار بر رژیم غذایی از جمله جنسیت، متابولیسم یا سوخت و ساز، نیازهای غذایی و … به حدی در هر فرد پیچیده و متنوع هستند که نمیتوان نسخه ای یکسان و حتی مشابه برای تعدادی از افراد با خصوصیات ظاهری شبیه به هم تجویز کرد.
به عبارت دیگر نحوه متابولیزه کردن غذاهایی که می خوریم ، مهمتر از خود این غذاها ، نقش مهمی در مدیریت وزن ما دارند. بسیاری از اوقات مردم به این امید که بتوانند وزن خود را کنترل کنند ، رژیم را شروع می کنند ، اما در اکثر مواقع، شکست می خورند. دلیل چیست؟ اگرچه ، روشهای “سالم” زیادی برای غذا خوردن وجود دارد، یک نوع رژیم غذایی برای همه مناسب نیست.
این بدان دلیل است که همه افراد متفاوت هستند و ممکن است رژیمی بسیار عالی برای یک شخص بر بدن دیگری چنان اثری نداشته باشد. مردم منحصر به فرد هستند و رویکرد سنتی ” رژیمی مناسب همه ” شکست خورده است.
بنابراین از دیدگاه علمی و تئوری، ایده آل ترین راه برای تعیین تغذیه مناسب یک فرد، بررسی خصوصیات و فاکتورهای ژنتیکی مرتبط با تغذیه هر فرد از طریق آزمایش خاص ژنتیک است. آزمایش DNA به شما کمک می کند تا با حذف آزمون و خطا در امتحان رژیم های مختلف از بدن خود رمز گشایی کنید.اما، به واقع چنین امکانی در دسترس قرار دارد؟
با فود کلینیک هکراه باشید تا با هم به بررسی کامل تر موضوع بپردازیم.
تجربه عملی یک کاربراز تست ژنتیک
سرگذشتی را که در زیر می خوانید در وب سایت علمی مای ژن درج شده است و فارغ از صحت یا نمادین بودن آن, حاوی نکاتی عملی در این خصوص است:
اواخر سال 98 بود که به خاطر پاندمی کرونا، تقریبا همه تو خونه‌هامون نشسته بودیم و اینترنتی حال دوستان و عزیزانمون رو می پرسیدیم. برای من که یک آدم اجتماعی و اهل معاشرت بودم، خیلی سخت بود که خونه بشینم و قید مسافرت و تفریح تو تعطیلات رو بزنم. شرایط عجیب و جدیدی که از تمرین تو باشگاه گرفته تا کوه رفتن‌های آخر هفته و سفرهای فصلی رو برامون تبدیل به رویا کرده بود.
یه روز داشتم همین درد و دل‌ها رو با مینا رد و بدل می‌کردم که آخر سر به این نتیجه رسیدیم که غصه و حسرت خوردن چیزی رو عوض نمیکنه. اما برای اینکه یه مقدار حال و هوامون عوض بشه می‌تونیم یه برنامه تناسب اندام با اهداف مشخص داشته باشیم و در اسفندماه با هم از نتایج تلاشی که کردیم لذت ببریم. خب، این خودش هم سرگرمی بود و هم یک هدفگذاری هوشمندانه برای سلامتی، که قطعا از لم دادن روی کاناپه، سریال دیدن یا اینستاگرام‌گردی فواید بیشتری برامون داشت.
گام اول برای اینکه برنامه‌ی تناسب اندام رو شروع کنیم این بود یک رژیم خوراکی مناسب هم انتخاب کنیم. بماند که خود این شرایط و استرس ناشی از کرونا ممکن بود باعث پرخوری عصبی بشه و در نتیجه چاقی و افزایش فشار خون هم، ما رو بیشتر در معرض بیماری‌های مختلف دیگه قرار بده.
مینا مثل همیشه، خیلی فرز و سریع یک برنامه از اینترنت پیدا کرد و فرستاد، که شامل مقدار زیادی پروتئین، چربی و فقط 20 گرم کربوهیدرات (مثل برنج و نان) بود و بعدش بهم گفت: “ببین من یه رژیم خیلی خوب پیدا کردم به اسم «کتو»، به نظرم بیا با همین فرمون بریم جلو، هم منابع پروتئینی خوبی داره، هم باعث میشه زیادی چاق نشیم.“
حالا این رژیم کتو چیست؟
رژیم کتوژنیک یکی از معروف‌ترین رژیم‌های پرسرعت کاهش وزنه و بیشتر برای افرادی که اضافه وزن دارند استفاده میشه. در این رژیم، برای تامین سوخت و ساز بدن، به جای تمرکز بر کربوهیدرات‌ها، بیشتر از چربی‌ها در رژیم غذایی استفاده می شه.
اما راستش من با اینکه بخواهیم یک رژیم غذایی عمومی رو برای خودمون استفاده کنیم خیلی موافق نبودم. یادم میاد یکی از اساتید تربیت‌بدنی تو دانشگاه می‌گفت: “جدیدا به جای استفاده از رژیم‌های غذایی عمومی، رژیم‌هایی رو تجویز می‌کنن که مختص خود اون فرد باشه و یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای تشخیص اینکه چه رژیمی برای هر فرد مناسبه، تست ژنتیک و شناخت ویژگی‌های وراثتی افراد در انتخاب رژیم غذایی و حتی ورزش‌های مرتبط هست. این کمک میکنه هر فرد از حساسیت‌ها و ویژگی‌های منحصر به فرد خودش با خبر بشه تا جلوی آسیب‌های جبران ناپذیر به بدنش رو با رژیم‌ها و تمرین‌های نامناسب بگیره. “
علاوه بر همه‌ی این‌ها، اطلاعاتی که از قبل جستجو کرده بودم نشون می‌داد که یبوست، افزایش سطح کلسترول، سنگ کلیه، ریزش مو و تپش قلب از عوارضی هست که ممکنه رژیم کتو همراه خودش داشته باشه. من همه این موارد رو به مینا گفتم اما با این وجود اصرار داشت که هر دوتامون طبق رژیم کتو برنامه‌هامون رو با هم چک کنیم تا اینجوری جنبه‌ی رقابتی برنامه‌ی مشترکمون هم حفظ بشه. تاکید من بر اینکه بدن هر شخص متناسب با ژنتیک، پاسخ متفاوتی به رژیم ها و غذاها داره یک طرف و اصرار مینا بر رژیم کتو هم از طرف دیگه داشت کلا هر دوتامون رو از رژیم منصرف می کرد که در نهایت تصمیم گرفتیم هر کسی راه خودش رو بره تا ببینیم کدوم یکی از ما به نتیجه‌ی دلخواه می‌رسه.
من همون اول با تست ژنتیک شروع کردم و خیلی ساده با ارسال بزاقم، بعد از حدود دو هفته نتایج دستم اومد. حالا این تست ژنتیک چه چیزی را به ما نشون میده:
اواخر فروردین 99 بود که مینا عکس و وزنش رو با ایموجی ???? برام فرستاد و نوشته بود “عکس بفرست پهلوون”. اولش خندم گرفت اما مثل اینکه مینا خیلی سریع داشت به هدفش نزدیک می‌شد. این در حالی بود که من فقط 3 کیلوگرم وزن تو ماه اول کم کرده بودم اما مینا چیزی نزدیک به دو برابر این مقدار وزن کم کرده بود تا جایی که لباس‌های قدیمیش کاملا سایزش شده بودن. راستش کمی حسودیم شد و گفتم نکنه نتونم تا آخر سال به وزن دلخواهم برسم؟ اما باز حرف اون استاد تربیت‌بدنی توی گوشم بود که “آدم‌ها متنوع هستند و بدن‌هایی متفاوتی از هم دارن“، برای همین هم تصمیم گرفتم مسیر رژیم خودم رو طبق همون کدهای ژنتیکی خودم ادامه بدم.
تیرماه 99، نزدیک 7 کیلو وزن کم کرده بودم و زنگ زدم تا حال و احوال مینا رو جویا بشم. در کمال تعجب متوجه شدم که مینا چون از نظر گوارشی دچار مشکل شده، نه تنها رژیم رو کنار گذاشته و بلکه هم وزنش زیاد شده و هم احساس ضعف زیادی داره. مینا از این بابت خیلی ناراحت بود، من ازش خواستم که تست ژنتیک انجام بده و بالاخره پذیرفت که ممکنه با رژیم‌های غیراختصاصی به خودش آسیب بزنه.
مینا از چندجا برای تست ژنتیک استعلام گرفت، اما عمدتا زمان طولانی رو برای دریافت نتیجه‌ی آزمایش بهش می‌دادن. علتش هم اینه که اکثر آزمایشگاه‌های ژنتیک در ایران، نمونه رو برای ارزیابی نتایج به خارج از کشور ارسال می‌کنند و همین باعث میشه زمان رو برای ریکاوری از دست بده.
همچنین مراکزی نیز در ایران این آزمایش ها را انجام می دهند و می توان گفت نتایج این مراکز نیز معتبر و فابل اعتنا هستند.
خلاصه، تست ژنتیکی مای ژن مینا نشون داد که:
- کبدش توانایی سم‌زدایی بالایی داره
- بدنش نیاز به آنتی‌اکسیدان داره
- امگا-3، ویتامین B، ویتامین D رو باید زیادتر مصرف کنه
- نمک رو خیلی محدود تو رژیم غذاییش استفاده کنه
- و از همه مهمتر حذف کربوهیدرات از رژیم غذایی مینا، ضعیفش میکنه و مشکلات گوارشی براش ایجاد میکنه
مینا متوجه شده بود که ویژگی‌های ذاتی و ژنتیکی اون چه مواردی هستن و در نتیجه برای مدت چند ماه رژیم کتو رو کنار گذاشت و به جای اون خیلی آهسته، اما پیوسته رژیمی رو مبتنی بر تست ژنتیکیش دریافت کرد و تونست تو چند ماه هم به وزن ایده‌آلش برسه و هم آسیبی به سایر اعضای بدنش وارد نکنه.
شناخت ژنهای تغذیه ای هر فرد
نوتریژنومیک (Nutrigenomics) شاخه ای از علم ژنتیک تغذیه ای است که نحوه اثر تغذیه روی ژن های ما را بررسی می کند. در واقع در این مطالعات اثر یک غذای خاص یا یک رژیم معین را روی سلامت افراد (چه مثبت و چه منفی)، براساس تغییر ژن هایشان، بررسی می کنند. درواقع با این شاخه از علم می توان به این نتیجه رسید که براساس پروفایل ژنتیکی هر فرد، چه رژیم غذایی برای او مناسب است. اما نوتریژنتیک (Nutrigenetics) با نوتریژنومیک متفاوت است، هدف نوتریژنتیک این است که بدن یک فرد، براساس واریانت های ژنتیکی مختص به خودش، چگونه به غذایی که می خورد پاسخ می دهد. بدن افراد مختلف یک پاسخ یکسان را به یک غذای خاص نشان نمی دهند، که دلیل این امر این است که تفاوت های موجود در DNA افراد مختلف، باعث می شود که جذب، انتقال و متابولیسم از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد.
در نهایت می توان به طور خلاصه گفت که، نوتریژنومیک نشان دهنده چگونگی اثر تغذیه روی ژنوم، و نوتریژنتیک نشان دهنده این است که ژن های ما تعیین می کنند که بدنمان در برابر غذایی که میخوریم چگونه پاسخ دهد.
نوتریژنومیکس به کمک طراحی رژیم غذایی کاملا برازنده و متناسب با بدن شما آمده است. نوتریژنومیکس علم وهنر تنظیم آهنگ بدن شما بر اساس نت های نهفته در ژنهایتان می باشد.
- آیا دیده اید که افراد با رعایت دقیق رژیم غذایی، باز هم تغییر محسوسی در BMI خود نمی بینند؟
- آیا دیده اید که افراد با وفاداری به رژیمی که متخصص تغذیه داده است، عوارضی مانند ریزش مو داشته اند؟
- آیا از انجام مرتب رژیم های مختلف و شکست در آنها دچار یاس و نا امیدی شده اید؟
- آیا از اینکه دوستتان در رعایت رژیم بسیار موفق بوده است ولی شما با تلاش بسیار نتوانسته اید وزن کم کنید عصبانی هستید؟
با نوتریژنومیکس بیشتر آشنا شوید
نوتریژنومیکس علمی مدرن است که از تکنولوژی جدید ژنتیک برای مطالعه ارتباط بین ژن ها، تغذیه و سلامتی استفاده می کند. مدت هاست مشخص شده که بدن افراد مختلف نسبت به یک غذای واحد، واکنش های متفاوتی نشان می دهند. به عنوان مثال افرادی که عدم تحمل لاکتوز دارند، بعد از مصرف شیر دچار مشکلات گوارشی می شوند در حالیکه بقیه افراد بدون هیچ مشکلی می توانند شیر بنوشند. نوتریژنومیکس به ما این اجازه را می دهد که ما متوجه چگونگی تاثیر ژنهایمان بر واکنش بدن نسبت به غذاها، نوشیدنی ها و مکمل هایی که مصرف میکنیم، شویم.
از نظر نوتریژنومیکس، هیچ رژیم غذایی یکسانی وجود ندارد که بتواند برای همه یکسان باشد و همه را سالم نگه دارد.
در طی دهه های گذشته رژیم های غذایی بر مبنای افزایش پروتئین، محدود کردن چربی و کاهش کالری بود که احتمال موفق نشدن و به نتیجه نرسیدن در اینگونه رژیم ها بسیار زیاد بود. محققان به بررسی علت های ناموفق بودن افراد در رژیم های مختلف غذایی پرداختند و به این نتیجه رسیدند که : هیچ یک از این برنامه های غذایی بر اساس خصوصیات ژنتیکی افراد طراحی نشده بود.
تمرکز اصلی در هر رژیم غذایی جهت کاهش وزن، کاهش کالری دریافتی فرد است. در حالی که تحقیقات اخیر نشان می دهند که یکی از دلایل ناموفق بودن در رژیم غذایی این است که به طرز شگفت انگیزی غذاهای یکسان می توانند روی افراد مختلف تاثیرات متفاوت داشته باشند.
یک غذای یکسان می تواند در یک فرد کالری بیشتری تولید کند و در فرد دیگری کالری کمتر!
و یا تاثیر متفاوت روی سطوح گلوکز خون داشته باشد. بنابراین طراحی یک رژیم واحد که برای همه کاربرد داشته باشد، کار دشواری است. به همین دلیل است که محققین به نوتریژنومیکس یا رژیم غذایی طراحی شده مخصوص هر فرد روی آورده اند.
چرا انجام تست ژنتیکی به شما پیشنهاد می شود؟ نتایج این تست چه مزایایی برای شما دارد؟
از مزایای این تست ژنتیک این است که شما فقط یک بار آنرا در طول عمر خود انجام می دهید و به اطلاعات ارزشمندی درباره بدن خود دست می یابید، مانند:
چگونگی کنترل وزن و اشتها، متابولیسم مواد غذایی، عدم تحمل و حساسیت غذایی، عادات غذایی و … به عنوان مثال بعضی افراد متابولیسم کربوهیدرات ها در بدن آنها بهتر از بقیه صورت می گیرد، درحالیکه گروه دیگر باید کربوهیدرات مصرفی خود را محدود کنند. و یا متابولیسم برخی افراد بالاتر از بقیه است و می توانند کالری بیشتری هم مصرف نمایند.
۵ واقعیت در باره نوتریژنومیکس
- نوتریژنومیکس روشی کاملا سیستمی است
- استفاده از ابزارهای مختلف برای شناسایی خطر و احتمال ابتلا به بیماری ها، مانند: ثبت رژیم غذایی، نشانگرهای زیستی برای درک پاسخ بدن به غذای مصرفی، تست ژنتیک، داده های بالینی مانند سن، وزن و BMI.
- روش های نوتریژنومیکس برای طیف وسعی از شرایط استفاده می شود، مثلا: خطر ابتلا به سندرم های متابولیک که مبتنی بر ژنتیک و رژیم غذایی هستند. پیوند بین میکروبیوم روده، چاقی و سلامت روان. همبستگی بین مصرف مواد غذایی خاص و بیماری، مانند قهوه و بی نظمی قلب.
- نوتریژنومیکس را می توان برای مداخلات مختص هر شخص به کار برد.
- و اینکه تازه اول راه است و با این علم می توان اطلاعات بیشتری از بدنمان را بدست آوریم و از آن برای سلامتی استفاده کنیم.