خطر رژیم‌های نامناسب برای نوجوانان و جوانان دختر بیشتر است. زیرا در نوجوانی بدن همچنان در حال رشد است و محروم کردن آن از منابع غذایی خطرناک است. برخي از نوجوانان دختر در اين سنين به علت حساس بودن به وزن بدن به روزه داري، قرص هاي رژيمي، مصرف مسهل ، استفراغ روي مي آورند. رژیم های سخت و بدون مشورت با کارشناسان تغذیه عوارض جانبی نامطلوبی نظیر تهوع ، تحمل نکردن سرما ، ریزش مو ، سنگ کیسه صفرا و نامنظمی سیکل قاعدگی را به همراه دارد.
رژیم های سخت غذایی روی عادت ماهانه‌ی دختران جوان تأثیر گذاشته و باعث بی‌نظمی آن می‌شود. بی نظمی در سیکل ماهانه معمولاً نتیجه‌ی رژیم‌های سخت غذایی یا نتیجه‌ی داشتن تغذیه‌ای است که به طور افراطی کم چرب است. در رژیم‌های نامناسب هر چه غذا کم چرب‌تر باشد بهتر است و لاغری زودتر حاصل می‌شود غافل از این که بدن به چربی نیز نیاز دارد.
رژیم‌های سخت و طولانی مدت باعث کمبود ویتامین و مشکلات فیزیکی جدی می‌شود اما در این میان نباید پیامدهای روحی را از یاد برد که در اکثر موارد نگران کننده و متأسفانه شایع است.. این افراد در اغلب موارد به جایی می‌رسند که از تغذیه گریزان می‌شوند. در این شرایط لذت غذا خوردن، حس گرسنگی و سیری جای خود را به ترس‌های جدی می‌دهد که در طولانی مدت قابل تحمل نیست. از عوامل ديگر رژيم هاي سخت ريزش مو در اين سنين مي باشد. به علت کمبود مواد مغذی بدن ، در سلامت انسان اختلال ايجاد مي شود. مواد مغذی برای عملکرد طبیعی بدن لازم و ضروری هستند و دریافت نکردن آن ها به مقدار کافی و زیاده روی در مصرف بعضی از مواد بی ارزش غذایی باعث برهم خوردن تعادل بدن و بروز مشکلات و عوارض مختلفی می شود.
برای همین افراد دچار استرس، نگرانی، فشارها و تنش‌های روحی می‌شوند. ترس از شکست، اضافه وزن و … باعث رنج مضاعف در این افراد می‌شود. بیشتر مشکلات مربوط به رفتارهای غذایی از قبیل بی‌اشتهایی و اختلالات عصبی از همین رژیم‌های سخت غذایی ناشی می‌شود. متخصصان برای دختران نوجوان و جوانان در حال رشد، دنبال کردن رژیم‌های سخت و نامناسب غذایی را منع می‌کنند.
رژیم های غذایی که شامل مصرف زیاد مایعات است سبب می شود پروتئین و سدیم بدن خیلی کم شود و فرد در معرض کمبود سدیم ، حالت تهوع ، گیجی ، سرگیجه و در موارد شدید کما قرار گیرد.
رژیم های غذایی که در آن ها ماهی ، تخم مرغ ، سبزیجات و دیگر غذاهای دریایی وجود ندارد و از اسیدهای چرب امگا 3 و امگا 6 بی بهره است سلامت قلب و عروق ، چشم و عملکرد ذهنی را به خطر می اندازد.
گیاه خواران اغلب در معرض خطر کمبود روی هستند افرادی که رژیم گیاه خواری دارند باید غذاهای غنی شده با روی نظیر غلات کامل غنی شده ، حبوبات و فرآورده های سویا مصرف کنند. هم چنین مصرف نکردن شیر ، تخم مرغ و گروه گوشت در این افراد باعث کاهش ویتامین B12 و افزایش خطر بیماری های قلبی- عروقی می شود. خطر کمبود ویتامین هاي گروه B در افرادی که رژیم های غذایی سخت دارند منجر به بروز نشانه های عصبی و روانی شامل حرکات نامتعادل بدن ، تعادل نداشتن ، افسردگی ، اختلالات روحی ، حرکتی و تمرکز و کم خونی می شود
در تنظيم رژيم غذايي براي كاهش وزن، بايد توجه داشت كه در يك رژيم غذايي صحيح رعايت دو اصل تنوع و تعادل ضروري است. حتي در رژيم هاي غذايي كه براي كاهش وزن تنظيم مي شود هيچ يك از 5 گروه اصلي نبايد حذف شود. دختراني كه براي كاهش وزن از مصرف مواد نشاسته اي مثل نان، برنج، ماكاروني و بطور كل گروه نان و غلات را از برنامه غذايي خود حذف مي كنند و يا از مصرف چربي و روغن خودداري مي كنند دچار انواع كمبودهاي تغذيه اي مثل كمبود ويتامين هاي گروه B و ويتامين محلول در چربي مواجه مي شوند كه نتيجه آن به خطر افتادن سلامت سيستم عصبي مثل تحريك پذيري، مشكلات قاعدگي، ريزش مو و مشكلات پوستي مي شوند.
خطر رژیم های غذايي نامناسب برای نوجوانان و جوانان دختر بیشتر است. دختران در اين سنين نسبت به تصوير بدني خود حساس ترند و براي اينكه در اين گونه رژيم هاي غذايي محدوديت شديد در مصرف مواد غذايي دارند، حذف يك وعده غذايي موجب بروز انواع كمبوهاي تغذيه اي مثل آهن، كلسيم، روي و كمبود ويتامين ها ، اختلال در سرعت رشد، كوتاه قدي، ….مي شوند. در نوجوانی بدن همچنان در حال رشد است، عدم تامين نيازهاي تغذيه اي موجب اختلال رشد، سوءتغذيه و در نهايت كوتاه قدي مي شود. برخي از نوجوانان دختر در اين سنين به علت حساس بودن به وزن بدن مصرف قرص هاي لاغري، مصرف مسهل و وادار كردن خود به استفراغ روي مي آورند. رژیم های غذايي سخت و بدون مشورت با متخصص تغذیه عوارض جانبی نامطلوبی نظیر تهوع ، تحمل نکردن سرما ، ریزش مو ، مشكلات پوستي، سنگ کیسه صفرا و نامنظمی سیکل قاعدگی را به همراه دارد.
رژیم های سخت غذایی روی عادت ماهانه‌ی دختران جوان تأثیر گذاشته و باعث بی‌نظمی آن می‌شود. در اين گونه رژيم هاي غذايي معمولا مصرف چربي ها حذف مي شوند. چربي ها مهمترين منبع تامين انرژي هستند و لازم است 30% انرژي مورد نياز روزانه از چربي ها تامين شود. بنابراين حذف چربي ها اگر چه ممكن است در كوتاه مدت موجب لاغري شود ولي بروز كمبود ويتامين هاي محلول در چربي در دراز مدت مثل ويتامين هاي A،D ،E،K مشكلات متعددي از جمله مشكلات پوست، مو، كاهش سرعت رشد و …… را بدنبال دارد.
رژیم‌های سخت و طولانی مدت باعث کمبود ویتامین ها و مشکلات جسمي جدی می‌شود اما در این میان نباید پیامدهای روحی را از یاد برد که در اکثر موارد نگران کننده و متأسفانه شایع است. این افراد در اغلب موارد به جایی می‌رسند که از تغذیه گریزان می‌شوند. در این شرایط لذت غذا خوردن، حس گرسنگی و سیری جای خود را به ترس‌های جدی می‌دهد که در طولانی مدت قابل تحمل نیست.
ترس از شکست در پيروي از رژيم غذايي، اضافه وزن و … موجب اضطراب ، فشارها و تنش هاي روحي، اختلالات عصبي و بي اشتهايي در دختران می‌شود.
رژیم های غذایی غلط که شامل مصرف زیاد مایعات است بدليل رقيق شدن خون و اختلالات الكترونيكي، كمبود شديد سديم و كمبود پروتئين ايجاد مي شود كه با علائمي مانند حالت تهوع ، گیجی ، سرگیجه و در موارد شدید کما همراه است.
در صورتي كه در رژیم های غذایی ماهی، تخم مرغ، سبزیجات و دیگر غذاهای دریایی وجود ندارد و از اسیدهای چرب امگا 3 و امگا 6 بی بهره است سلامت قلب و عروق ، چشم و عملکرد ذهنی به خطر مي افتد.
گیاه خواران اغلب در معرض خطر کمبود روی هستند افرادی که رژیم گیاه خواری دارند از منابع غذايي غني از روی نظیر غلات کامل غنی شده ، حبوبات و فرآورده های سویا مصرف کنند. هم چنین مصرف نکردن شیر ، تخم مرغ و گروه گوشت در این افراد باعث کاهش ویتامین B12 و افزایش خطر بیماری های قلبی- عروقی می شود. خطر کمبود ویتامین هاي گروه B در افرادی که رژیم های غذایی سخت دارند منجر به بروز نشانه های عصبی و روانی شامل عدم تعادل حركتي، افسردگی، اختلالات روحی، عدم تمرکز و کم خونی می شود .
مريم زارعي
كارشناس دفتر بهبود تغذيه جامعه